De liefde bedrijven

Vlak na mijn conservatorium-studie zong ik als tenor in een groot, professioneel koor dat onder meer met grote regelmaat de grote werken van Bach op het programma had staan. Een van die uitvoeringen heeft mij een inzicht gegeven dat mijn loopbaan sterk heeft beïnvloed, hoewel ik me dat pas veel later ben gaan realiseren. 

ware-liefde_1
“Ware Liefde” – Theo Broeren

We zongen de Matthäus Passion. Op Goede Vrijdag, ministers in de zaal, kortom de lat van verwachtingen lag hoog. We hadden het geluk te mogen zingen met een van de beste orkesten van Nederland. Als koor stonden we op een verhoging en keken recht de zaal in, dus ook volop zichtbaar voor publiek. Ik had uitzicht op de achterste regionen van het orkest. Veel van de uitvoerende musici hoeven in dergelijke werken een groot deel van de tijd niet te zingen of te spelen. Maar er is in die rust-tijd zoveel moois te horen, dat ik me dat nauwelijks bewust was. Tot ik halverwege een van de houtblazers om zag slaan om verder te kunnen lezen in de Voetbal International, dat hij blijkbaar óók op de lessenaar had liggen…

Muziek is een fraai fenomeen dat zich vooral op slechts een van onze vijf zintuigen lijkt te richten. Maar wel een met een opmerkelijk verschil ten opzichte van die andere vier: Zodra je het hoort is de bron onomkeerbaar verdwenen. Onze hersenen interpreteren bij muziek dus altijd een herinnering van een momentum: het is er immers niet meer! Misschien is dat wel een van de redenen waarom muziek ons zo direct kan beroeren. Meer dan alle andere kunsten is muziek in staat om ons de diepste emoties te laten beleven. Een bekende en krachtige illustratie hiervan is de thriller die zijn spanning direct verliest zonder muziek.

Chateau Petrus
Onze hersenen interpreteren bij muziek een herinnering. Terug halen voor bevestiging kan dus niet: het geluid is immers weg. En daar komen de omgevingsfactoren om de hoek. Zit ik lekker? Is het koud? Of juist warm? Té warm? Is het muffig, of hangt er juist een aangename geur? Is het licht? Of juist donker? Zit mijn grote liefde naast me? Of een zakenrelatie? Of een volstrekt onbekende, die bovendien een penetrante zweetlucht verspreidt en er smoezelig uitziet? Klopt het beeld met wat ik denk te hebben gehoord? En met het verwachtingspatroon dat ik van te voren had opgebouwd?

Kennis beinvloedt de waarde die je aan een ervaring kan geven. De gemiddelde wijndrinker vind een Chateau Petrus waarschijnlijk “Wel lekker, maar een beetje zwaar”. Maar als je het glas voorzet in een restaurant met enkele michelinsterren en ze vooraf ook nog vertelt dat de fles 3.800 euro kost, dan verandert onmiddellijk de smaakbeleving. Onbewust. Wat je niet weet, staat je interpretatie van de beleving dus ook niet in de weg. Je kunt het ook andersom redeneren: kennis verhoogt je waarderingsvermogen. Maar hoe dan ook: de waardering (interpretatie) van de pure beleving wordt altijd beïnvloed door vele factoren. Een professional weet -en gebruikt- dat gegeven.

Op en top professional
Gelukkig wist het publiek niet dat de Voetbal International op de lessenaar lag bij een van de orkestleden. En dat wéét die instrumentalist: hij is immers een professional. Hij staat garant voor wat hij speelt en dat is technisch van absolute topkwaliteit. Maar diezelfde Matthäus heeft hij die maand al 28 keer gespeeld, dus schakelt hij heel soepel tussen de momenten dat hij moet presteren en even niets te doen heeft. Het is immers zijn werk. Hij houdt van zijn vak, dat kun je horen als hij speelt, maar na vijftien jaar 28 keer hetzelfde stuk te hebben gespeeld is de passie veranderd en wordt het toch gewoon werk.

Het beeld dat de gemiddelde luisteraar bij musici heeft is dat ze met liefde aan het musiceren zijn: de liefde aan het bedrijven zijn. En meestal is dat ook zo, want als een musicus zich écht helemaal open stelt voor de muziek die gespeeld wordt, dan zindert het. Interessant is dan de vraag of het artistieke niveau altijd bepalend is voor de diepgang van de emotie die de musicus en het publiek beleeft. Zou die luisteraar nog steeds die liefde ervaren met flitsen van Voetbal International vlak vóór en direct na “Blute nur”?

Tussen de oren
Liefhebben. In het Nederlands een woord van Germaanse afkomst en nauw verbonden aan “Liebe” en “Love”. De Latijnse oorsprong is “Amare” en degene die liefheeft is in het Latijn een “Amator”. Italiaans, Spaans en Frans zijn sterk verwant aan het Latijn. Diezelfde liefhebber heet in het Frans dan ook “Amateur” die “Je t’aime!” zegt tegen zijn of haar geliefde. De amateur!

Pas veel later ben ik mij gaan realiseren wat het verschil maakt als je afhankelijk bent van muziek omdat je brood op de plank moet hebben, of dat je het geluk hebt om los te staan van die broodnodige beloning. Of sterker nog: er voor betaalt omdat je zo ontzettend graag muziek wil maken. In beide gevallen wordt muziek gemaakt. Kennis maakt je in staat om het technisch te kunnen waarderen. Maar echte liefde is een emotie die verder gaat en lang niet altijd gegarandeerd wordt door technische perfectie. Kwaliteit zit als normering immers tussen de oren, intentie in het hart.

Toen dat tot me doordrong werd ik definitief verliefd op het amateurkoor, omdat je als dirigent van amateurkoren per definitie een groep mensen tegenover je hebt die midden in hun liefde staan, helemaal klaar om te beminnen, de liefde te bedrijven. Geen sex: dat is heel wat anders. Liefde. Amateurs dus.

Roy Voogd
Stichting Amateurkoor
www.royvoogd.nl

amateur zn.

‘liefhebber’Ontleend aan Frans amateur ‘vriend, minnaar’ [1488; Rey], later, onder invloed van Italiaans amatore, alleen ‘kunstliefhebber’ [1762; Rey], ontleend aan Latijn amātor ‘minnaar, liefhebber’, nomen agentis bij amāre ‘liefhebben’.

“Ware Liefde” is een van de Dikke Dames Schilderijen van Theo Broeren