“Verbinden” wordt toverwoord voor Nederlandse koorcultuur

Maar liefst vier regionale projectkoren uit Arnhem/Nijmegen, Friesland, Kop Noord-Holland en Het Gooi werken samen in de Duivelse volksopera “FAUST”. De productie van GO! Opera is een innovatie-project om amateurkoorzangers ook volwaardige stemscholing te kunnen bieden in de toenemende populariteit van projectkoren.

Op zondag 3 juli bijten ze gezamenlijk het spits af met de semi-concertante uitvoering in de beroemde Grote Kerk van Naarden. Op 11 september volgt een tweede uitvoering in het Friese Workum.

GO! Opera is een initiatief van Stichting Amateurkoor, een organisatie die zich sinds 2009 inzet om amateurkoorzangers op een snel veranderende toekomst voor te bereiden. De stichting richt zich daarbij vooral op lokale- en regionale samenwerkingsverbanden, waardoor amateurkoren met minder financiële middelen veel meer kunnen bereiken. Met GO! Opera wil Stichting Amateurkoor projectkoren in verschillende regio’s met elkaar verbinden, om zo in de toekomst grootschalige koorproducties op regionaal niveau financieel, logistiek en qua bezetting mogelijk te houden.

1,7 miljoen koorzangers in Nederland
Zingen in een koor is in Nederland een razendpopulaire activiteit. Europees onderzoek van de European Choral Association en Europa Cantat toont aan dat Nederland zelfs een van de grootste koorculturen in Europa heeft. Maar liefst 1,7 miljoen Nederlanders zingt in een georganiseerd verband in koren. Daarmee is samenzingen een van de populairste vrijetijds-activiteiten in Nederland, zelfs ruim boven voetbal, met ‘slechts’ 1,2 miljoen actieve spelers.

Toch dreigt er langs de zijlijn een onverwacht gevaar voor de koorcultuur te ontstaan: in de huidige maatschappij staat het verenigingsleven onder druk omdat mensen zich steeds minder willen binden aan de wekelijkse repetitie. Ervaren koorzangers zoeken daarom hun heil steeds vaker in projectkoren. Maar die ervaring hebben ze meestal opgedaan tijdens die wekelijkse repetities, waarin stemscholing een vast onderdeel vormt. Door deze verschuiving ontstaat het risico dat op termijn koorverenigingen hun ledenbestand zien slinken, het gemiddelde ervaringsniveau afneemt en ook projectkoren dus niet meer aan ervaren koorzangers kunnen komen.

Duizelingwekkende getallen, waar binnen de koorwereld te weinig mee gedaan wordt, zeker als je het met de sterk gestructureerde voetbalwereld vergelijkt. In de koorwereld ontbreekt structurele verbinding simpelweg. Een constatering die ik als voorzitter van het Nederlands Koorfestival (NKF) al eerder deed in het overleg met landelijke korenorganisaties op initiatief van ZIMIHC. Een constatering waar ik vanuit mijn verantwoordelijkheden binnen het NKF, Stichting Amateurkoor, GO! Opera en als koordirigent in de komende jaren zéker werk van ga maken.

Opera uit de snelkookpan
GO! Opera is een ambitieus proefproject waaraan ruim 100 musici deelnemen om te onderzoeken hoe vocale educatie op verantwoorde wijze in projectvorm toegepast kan worden. Een van de Friese deelnemers omschreef het project onlangs als “Opera uit een snelkookpan met zo’n drie uur zangles per repetitie van drie uur!” De metafoor is goed getroffen, want in slechts 10 regionale repetities en 2 centrale tutti-repetities worden de projectkoren in de eigen regio onder stevige tijdsdruk voorbereid op een complete opera pastiche. Het koor zingt daarbij zo’n 40% van de muziek, een échte hoofdrol voor het koor!

In extreem korte tijd worden de zangers op een verantwoord technisch niveau gekregen door de vernieuwende en zeer intensieve continue vocal coaching onder landelijke supervisie van zangpedagoog Ingrid Stijsiger. Samen met artistiek leider en dirigent Roy Voogd heeft zij een methodiek ontwikkeld waarmee repertoirestudie en zangles gelijk op gaan. Pianisten die ervaren zijn in het begeleiden van opera zorgen voor een stevig muzikaal fundament waardoor zeer effectief gewerkt wordt. Petra Andriessen, gespecialiseerde koorregisseur, laat de opera vervolgens tot leven komen.

Honderden Mattheus Passion per jaar
Het blijkt een prachtige vorm voor projectkoren om verantwoord en uiterst effectief vocale techniek te verbeteren binnen projecten met een ambitieus repertoire-programma. Door het unieke blauwdruk-concept kunnen zangers echter ook direct in andere regio’s meezingen, een prikkel waar amateurkoorzangers graag gehoor aan blijken te geven. Op die manier worden ook bezettingsproblemen effectief opgevangen.

“Eigenlijk vind ik het heel vreemd dat er nooit eerder aan deze vorm gedacht is. Neem de Mattheus Passion. Ieder jaar wordt een van de langste koorwerken van Bach (!) enkele honderden keren uitgevoerd en door evenzovele koren ingestudeerd. Iedereen zingt daarbij exact dezelfde noten. Dan is het toch een hele logische gedachte dat je daarin de samenwerking opzoekt om elkaar te versterken?” aldus Roy Voogd, initiatiefnemer en artistiek leider van GO! Opera.

Uitwisselingen op landelijk niveau
GO! Opera wil met deze werkwijze opera-producties ontwikkelen die in twee jaar tijd door zo’n 14 regionale projectkoren in heel Nederland uitgevoerd kunnen worden. Iedere productie kan zowel (semi-)concertant in kerken of concertzalen worden uitgevoerd als ook volledig geregisseerd op openluchtlokaties of theaters. Per regio wordt hiervoor naar de mogelijkheden gekeken. Beide uitvoeringsvormen worden onderzocht: in 2016 alleen in semi-concertante uitvoering om het verschil te kunnen ervaren met de zeer succesvolle geënsceneerde uitvoering in 2015.

Nieuwe productie
Het artistieke team van GO! Opera wordt naast artistiek leider en oprichter Roy Voogd en vocal coach Ingrid Stijsiger gevormd door Vaughan Schlepp en Gilbert den Broeder, beide pianist en operaspecialist. Samen zijn ze bezig om de nieuwe productie voor 2017/2018 te ontwikkelen: QUEEN ARTHUR. Het wordt net als Faust een eigentijdse opera pastiche opgebouwd uit bekend operarepertoire met veel humor, gebaseerd op groot klassiek opera-verhaal. Voor deze nieuwe volksopera van GO! Opera wordt gezocht naar nieuwe regio’s en samenwerkingen met regionale koordirigenten en vocal coaches om de landelijke uitrol mogelijk te maken.

Goethes “Faust”, een Duivelse volksopera
Zo’n honderd zangers uit de huidige vier regionale projectkoren van GO! Opera zetten momenteel de puntjes op de i voor de lopende produtie. In de beroemde Grote Kerk van Naarden en in de prachtige St Gertrudiskerk in Workum zingen zij Faust, een Duivelse Volksopera. Bariton Jan Polak neemt als verteller in de rol van Mefisto het publiek mee in een moderne versie van Goethe’s Faust. Vanuit een weddenschap tussen God en de Duivel met de ziel van Faust als inzet, verleidt Mefisto Faust met roem, rijkdom en eeuwige jeugd. Thema’s die anno 2016 nog akelig actueel zijn, zeker in het moderne jasje van GO!: roem, rijkdom en… plastische chirurgie!

Vier ervaren operasolisten vertolken de personages in het verhaal: Fer Luce, de handlanger van de Duivel, Violetta, de vrouw van Faust, Carmen, de verleiding zelve, en Elsa, de huishoudster die alles ziet gebeuren. Koor en de solisten worden begeleid door het speciale GO! Begeleidingsorkest, samengesteld door orkestleider Vaughan Schlepp uit ervaren professionals die onder meer in de grote nationale orkesten spelen.

Opera pastiche
Pastiche is een dankbare kunstvorm waarin bestaande muziek met verschillende bronnen in een nieuwe samenhang gebracht worden. Door deze vorm is GO! Opera in staat om volksopera in optima forma te brengen: één groot feest van herkenning omdat beroemde operamelodieën van Purcell tot Mozart en van Gounoud tot Verdi en Wagner samengebracht worden. Het publiek zal zich maar moeilijk kunnen bedwingen om mee te zingen… Helemaal niets moeilijks aan: Gewoon, Opera. Let’s GO!

Uitvoering: zondag 3 juli om 15.00 uur in de Grote Kerk in Naarden-Vesting en zondag 11 september om 15.00 uur in de St. Gertrudiskerk in Workum. Volwassenen: 17,50 euro. Kinderen t/m 15 jaar : 15 euro. Meer informatie en kaartverkoop via www.GoOpera.nl. 

Roy Voogd
directeur Stichting Amateurkoor
artistiek leider GO! Opera